Kontroverze u Beranama: U Gornjem Zaostru otkriven spomenik četničkom komandantu Pavlu Đurišiću

U selu Gornje Zaostro kod Berana, Crna Gora, planirano je zvanično otkrivanje spomenika Pavlu Đurišiću, komandantu četničkog pokreta i jednoj od najkontroverznijih ličnosti Drugog svjetskog rata, poznatom po ratnim zločinima nad civilima, posebno bošnjačkim stanovništvom.

Otkrivanje spomenika najavljeno je za tradicionalni godišnji sabor pristalica četničkog pokreta, koji se godinama održava u ovom mjestu, poznatom kao okupljalište simpatizera te ideologije.

Ko stoji iza inicijative?

Inicijativa za podizanje spomenika potekla je od više udruženja koja javno izražavaju podršku četničkom pokretu. Podršku su dale i neke prosrpske političke partije koje participiraju u vlasti Crne Gore, kao i pojedini visoki zvaničnici Srpske pravoslavne crkve (SPC). Mitropoliti Joanikije i Metodije su u više navrata javno veličali Đurišića, nazivajući ga “junakom”, uprkos njegovoj poznatoj ulozi u zločinima nad civilnim stanovništvom.

Dokazana odgovornost za ratne zločine

Prema historijskim izvorima i izvještaju koji je sam Đurišić napisao četničkom vođi Draži Mihailoviću, u januaru i februaru 1943. godine četnici su pod njegovom komandom:

• Uništili 33 muslimanska sela u bjelopoljskom srezu i ubili 1.400 Bošnjaka, uključujući žene i djecu

• Spalili 15 sela u fočanskom kraju, pri čemu je ubijeno 700 stanovnika

• Izvršili masovne zločine u Pljevljima, Čajniču i Foči – spaljeno je desetine sela, a prema izvještajima, ubijeno je oko 1.200 muškaraca i do 8.000 žena, staraca i djece

• Brojne žene i djevojke su silovane, a više desetina djevojaka oteto

Đurišićev vlastiti izvještaj opisuje operaciju kao „potpuno uništavanje muslimanskog življa bez obzira na pol i godine starosti“.

Reakcije i izostanak zvaničnih stavova

Do sada se niti jedna državna institucija Crne Gore nije oglasila povodom ovog događaja, iako brojni analitičari upozoravaju da ovakvi postupci predstavljaju pokušaj revizije historije i relativizaciju zločinačkih ideologija. Brojni historičari i nevladine organizacije upozoravaju da je podizanje spomenika osobi sa ovakvim naslijeđem duboko problematično i opasno.

Gornje Zaostro i ranije je bilo poznato kao centar okupljanja četničkih simpatizera. Tokom Drugog svjetskog rata, upravo u ovom selu se nalazio štab Pavla Đurišića, koji je sarađivao s okupatorskim silama.